گهیځ
گزارشگر: نثار احمد عزیزی
موجودیت شفاخانه ها در یک کشور عموماً در داشتن یک جامعه صحتمند رول مهمی را ایفا می نمایند چون شفاخانه ها با ارائه خدمات و مراقبت های صحی برای جامعه بشر یک ضرورت حیاتی در کشور می باشد که هزاران تن داکتر و سایر پرسونل طبی مشغول تداوی و صحت یابی مریضان می باشند.
یکی از مشکلات بزرگ که دامنگیر مردم جنگ زده افغانستان شده است و تا حال هم مردم از آن شکایت دارد این است که همزمان با موجودیت شفاخانه های دولتی و خصوصی در کشور، مردم ما با قبول صد ها مشکل و مصارف گزاف به کشور های دور و نزدیک منطقه آن هم غرض تداوی امراض ساده و پیش پا افتاده مراجعه می کنند.
این در حالیست که داکتر “شرافت زمان امر” سخنگوی وزارت صحت عامه کشور می گوید که بیش از ۸ هزار شفاخانه و مراکز صحی خصوصی و دولتی در رابطه به ارائه خدمات صحی به شهروندان افغانستان فعالیت دارند.
اما چرا با موجودیت این تعداد شفاخانه و مرکز صحی باز هم شهروندان کشور از کیفیت تداوی و ارائه خدمات صحی در این شفاخانه ها و مراکز صحی رضایت ندارند و در کنار این، عده یی از شهروندان کشور از فیس های گزاف و مصارف اضافی در اکثریت مطلق شفاخانه های خصوصی در کشور شکایت دارند.
چنانچه اجمل امیری یکی از باشنده گان شهر کابل می گوید که در حدود ۸۰ درصد مردم افغانستان از دست فقر و تنگدستی می نالند اما با آن هم برای معالجه و تداوی بهتر مریض خود با پرداخت فیس گزاف و اجباری به شفاخانه های خصوصی مراجعه می نمایند.
شفاخانه های خصوصی محل تداوی مریضان یا مکانی برای تجارت؟
آن گونه که در بالا ذکر شد، سخنگوی وزارت صحت عامه کشور در صحبت با “گهیځ نیوز” گفت که هم اکنون در افغانستان بیش از ۸ هزار شفاخانه فعالیت دارند که از جمله ۴۲۰۰ شفاخانه و مراکز صحی دولتی و ۴۰۰۰ دیگر آن شفاخانه ها و مراکز صحی خصوصی می باشند. اما با آن هم هموطنان ما از نبود متخصصین مجرب در کشور شکایت دارند و در عین حال هموطنان ما برای تداوی و معالجه امراض گوناکون با مصارف گزاف به کشور های دور و نزدیک به گونه مثال (ایران، پاکستان و هندوستان) می روند.
در افغانستان با وجود بیش از ۸ هزار شفاخانه و مرکز صحی، به تقریباً ۳۷ میلیون نفوس این کشور به صورت درست رسیده‌گی نمی شود، در حالیکه دو کشور همسایه ما ایران و پاکستان با داشتن چندین برابر نفوس افغانستان به تمام مریضان شان در کشور های خود رسیده‌گی می نماید، جمعیت پاکستان ۲۴۹ میلیون نفرمی باشد که برای ارائه خدمات صحی به این تعداد جمعیت کم و بیش ۱۹۰۰ شفاخانه ها فعالیت دارد، و ایران با داشتن ۸۸ میلیون جمعیت در این کشور ۱۰۵۰ شفاخانه برای ارائه خدمات صحی فعالیت دارد. این دو کشور با وجود این تعداد نفوس رسیده‌گی صحی به آنان به شماری زیادی از افغان ما که برای تداوی به این کشور ها میروند نیز رسیده‌گی می نمایند.
داکتر سید عبدالله سید زاده (متخصص امراض داخله در یکی از شفاخانه های دولتی کشور) می گوید که مراجعه مریضان به بیرون از کشور چندین علت دارد: پایین بودن کیفیت خدمات، نبود تجهیزات پیشرفته و کمبود کادر طبی و كلينيكى مجرب در شفاخانه‌های داخلی.
از دید این متخصص امراض داخله، این همه باعث گردیده است که عده زیادی از هموطنان ما برای معالجه به بیرون از کشور سفر نمایند.
از سوی هم داکتر سید حبیب الله حازم، رئیس شفاخانه خصوصی الحیات در شهر کابل مشکلات موجوده در بعضی از شفاخانه ها را می پذیرد و می گوید اکثریت شفاخانه های خصوصی در کشور جنبه تجارتی را به خود گرفته اند که از یک طرف با ارائه خدمات غیر معیاری سبب دلسردی مریضان از ادامه تداوی در کشور می گردند و از طرف دیگر بالای ارائه مجموعی خدمات سکتور صحی در کشور تأثیر منفی گذاشته و اعتماد مردم بر آن را خدشه دار می سازند.
با توجه به ارقام وزارت صحت عامه، در افغانستان با وجود بیش از ۸ هزار شفاخانه های دولتی و خصوصی فعالیت دارند که به طور اوسط هر شفاخانه دارای ۴۰ بستر برای تداوی مریضان می باشد و به این ترتیب در حدود ۳۲۰ هزار بستر در تمام شفاخانه های کشور موجود است که طبق معیار های جهانی و در مقایسه به آن( در معیار های جهانی برای هر ۱۰۰۰ نفر یک تخت یا بستر توصیه شده است) این ۳۲۰ هزار بستر موجود در شفاخانه های کشور باید به ۳۲۰ میلیون تن در کشور ارائه خدمات صحی داشته باشند، در حالیکه جمعیت کشور ما به ۳۷ میلیون تن می رسد که می توان این امر را نیز یک مثال واضح از تجارت در شفاخانه های کشور دانست.
کمبود کادر مسلکی و فیس بلند، مشکل فراگیر:
حمید الله بختیار یکی از باشنده‌گان کابل که چندی بیش درگیر همین مشکلات گردیده، می گوید که اکثریت شفاخانه ها نه برای خدمت بلکه برای تجارت در افغانستان ساخته شده است. آقای بختیار یکی از علت های که مردم این کشور از سکتور صحی دلسرد شده و به بیرون از کشور می روند را نبود کادر های مسلکی و مجرب در این عرصه می داند.
وی می افزاید در اکثریت شفاخانه های موجود متخصصین با تجربه و ورزیده وجود ندارد و اکثریت داکتران موجوده در این شفاخانه ها تازه از بعضی پوهنتون های خصوصی در کابل و ولایات فارغ شده و همزمان با فراغت در این شفاخانه ها مشغول کار شده اند.
عبدالمجید احمدزی یکی دیگر از شهر نشینان کابل در این مورد می گوید رقابت های نا سالم تاجران به خصوص مالکین شفاخانه ها و توجه نکردن مالکین آنان به جلب و جذب داکتران متخصص و با تجربه در شفاخانه ها باعث بی اعتمادی مردم بر این شفاخانه ها گردیده است.
حمید بختیار در ادامه سخنان خود می افزاید در دوره حکومت قبلی بیشترین شفاخانه ها در گرفتن فیس های گزاف از شهروندان با شفاخانه های دیگر رقابت می کردند، نه در ارائه خدمات، تشخیص و معالجه امراض.
این شهروند کشور در صحبت با “گهیځ نیوز” می گوید:” در اواخر حکومت قبلی برای تشخیص و تداوی یک مرض به سه شفاخانه در کابل رجوع نمودم فیس ها و نتیجه معاینات هر یک شفاخانه متفاوتر بود اما با آن هم مرض مریض ما در افغانستان تشخیص نشد.” وی می افزاید که نتیجه معاینات از یک شفاخانه تا شفاخانه دیگر متفاوت بود به همین دلیل مجبور شده تا برای تشخیص و معالجه به بیرون از کشور مریض را انتقال دهد.
افزایش مراکز صحی در داخل و تداوی در خارج؛ چرا؟
طی دو دهه دهه اخیر با وجود اینکه تمام شفاخانه های خصوصی و دولتی در کشور با تجهیزات نسبتاً پیشرفته و مدرن صحی مجهز شده اند اما با آن هم میزان مراجعه مردم به خارج از کشور برای معالجه و دیگر سایر خدمات صحی کاهش نیافته است. داکتر شرافت زمان امر، سخنگویی وزارت صحت عامه کشور می پذیرد که در سال های گذشته روی معالجه و تداوی بعضی امراض همچو امراض سرطانی در کشور توجه و تمرکز صورت نگرفته است و اکثریت مریضانی که برای تداوی به بیرون از کشور میروند به امراضی از این گونه دچار می باشند. وی می افزاید که کار در زمینه تداوی امراضی که در گذشته به آن توجه صورت نگرفته بود جریان دارد و نظز به سال های گذشته آمار مریضانی که برای تداوی به بیرون از کشور سفر می نمایند کاهش یافته است.
سخنگوی وزارت صحت عامه کشور در حالی این حرف را می گوید که تنها هندوستان با داشتن جمعیت ۱.۴ میلیاردی و با ارائه خدمات صحی توسط حدود ۷۰۰۰۰ شفاخانه در سراسر این کشور، میزبان شماری زیادی از افغان ها نیز است افغان های که با وجود اقتصاد ضعیف و به یک امید و اعتبار برای تداوی به این کشور سفر نموده اند.
اما داکتر سید حبیب حازم، متخصص طب فامیلی و جراحی عمومی که ریاست شفاخانه خصوصی الحیات را نیز بدوش دارد، با پذیرفتن برخی مشکلات در سکتور صحی کشور به این نظر است که بیشتر از مریضان که برای تداوی به بیرون از کشور میروند از روی مجبوریت نیستند.
وی در صحبت با “گهیځ نیوز”می افزاید:” متأسفانه به عقیده من بعضی هموطنان ما به دلایل غیرموجه چون (health tourism) یا بهانه قرار دادن بیماری، به ممالک خارجی سفر می کنند.”
وی می گوید این موضوع یکی ازدلایل عمده است که موجودیت فضای بی اعتمادی را بین مریضان و پرسونل طبی در کشور به میان می آورد.
از سوی هم عبدالمجید احمدزی که برای تداوی یکی از اعضای فامیل خود به هندوستان سفر نموده است می گوید یک علت بی اعتمادی مردم کشور نسبت به شفاخانه های دولتی و خصوصی در کشور این است که مسؤولین این شفاخانه ها اکثراً داکترانی را استخدام می نمایند که دارای تجربه کافی نیستند.
وی از خود می گوید که: “با وجود وضعیت ناجور اقتصادی خانواده ما، برای تداوی مادرم به چندین شفاخانه های دولتی و خصوصی در کابل مراجعه نمودم و در حدود چهار هزار دالر امریکایی در هفت ماه مصرف نمودم ولی با گذشت زمان هر روز وضعیت مریض ما بدتر می شد تا بالاخره تصمیم گرفتم که مریض را به هندوستان انتقال دهم.”
او می افزاید که در هندوستان با مصرف نیم پول مصرف شده در افغانستان، مریض شان تداوی شد و به قول وی سه سال است که مریض شان صحت یاب شده است.
همچنان اجمل امیری باشنده کابل می گوید:”خدمات بی کیفیت سکتور صحی در کشور سال های متمادی است که مرا مجبور کرده تا برای تداوی خود و اعضای فامیل خود به بیرون از کشور سفر نماییم.”
آقای امیری در مورد افزایش شفاخانه ها و مراکز صحی خصوصی در کشور می گوید که نخست از همه دولت باید بر عملکرد این شفاخانه نظارت دایمی داشته باشد و جلو اخذ فیس های خودسرانه آنان را نیز بیگیرد.
وی همچنان می گوید که مردم افغانستان مخالف افزایش شفاخانه ها و مراکز خصوصی صحی در کشور نیستند اما دولت باید به شرطی به آنان اجازه فعالیت بدهد که به خواسته های مردم با خدمات وسیع و همه جانبه جوابگو باشند. همچنان حمید بختیار از شهروندان کابل می گوید: در افغانستان هیچ شفاخانه نیست که بی نقصان و کمک کاستی وجود داشته باشد.
اما داکتر سید عبدالله سید زاده در این مورد می گوید افزایش شفاخانه‌های خصوصی می‌تواند به تقاضای رو به رشد خدمات صحى شهروندان پاسخ دهد، اما این افزایش باید با دقت و با در نظر گرفتن نیازهای جامعه و منابع موجود تنظیم شود.
این متخصص امراض داخله به این باور است که تنها وجود چند شفاخانه بزرگ با خدمات گسترده و همه جانبه نیز می‌تواند به بهبود کیفیت درمان و کاهش هزینه‌ها(فیس) در کشور منجر شود.
همچنان داکتر “حازم” نیز در این راستا با داکتر سید زاده همنظر است، وی می گوید: “بدون شک به عوض ازدیاد تعداد شفاخانه ها بهتر است با درنظرداشت کیفیت ارائه خدمات، تعداد محدود شفاخانه های دولتی و خصوصی خدمات وسیع و همه جانبه را در کشور ارائه نمایند.”
رئیس شفاخانه خصوصی الحیات می افزاید: “به منظور ارائه خدمات بهتر صحی باید توجه داشت که شفاخانه ها خدمات اختصاصی را در بخش های مشخص ارایه نمایند.”
راه های بهبود کدام اند؟
در مورد اینکه به جای افزایش شفاخانه در مورد وسیع سازی خدمات صحی در کشور توجه صورت گیرد داکتر شرافت زمان امر، سخنگوی وزارت صحت عامه کشور می گوید که در عصر و زمان امروزی موجودیت شفاخانه ها با ارائه خدمات وسیع و همه جانبه نیاز است و در حال حاضر نیز روی پلان وسیع ساختن ارائه خدمات صحی همه جانبه در کشور کار جریان دارد.
اما در مورد اینکه دولت چگونه می تواند فعالیت های تمام شفاخانه های کشور را کنترول تعقیب و تفتش نماید و روی کدام موارد بیشتر توجه داشته باشد تا سکتور صحی کشور ما پاسخگوی نیازمندی های جامعه بوده و ارائه خدمات صحی بهتر شود؟
داکتر سید حبیب الله حازم، می گوید:” دولت بالخصوص وزارت صحت عامه باید جهت تفتیش، کنترول و تعقیب شفاخانه های دولتی و خصوصی مطابق پلان خود عمل نماید و هرازگاهی با چک لیست دست داشته شفاخانه ها را نظارت نماید. وی می افزاید با بلند بردن کیفیت خدمات صحی در شفاخانه های دولتی و خصوصی فضای اعتماد بین مریضان و پرسونل صحی کشور نیز بهبود پیدا خواهد کرد.
در ضمن داکتر سید عبدالله سید زاده در این رابطه با ارائه موراد مشخص باور دارد که وزارت صحت عامه می‌تواند با تمرکز بر این موارد در بهبودی سیستم صحی و درمانی کشور تغییراتی را به وجود بیاورد و اعتماد مردم را به خدمات داخلی افزایش دهد:
- نظارت و ارزیابی مداوم از کیفیت خدمات ارائه شده در شفاخانه‌ها.
- تأمین مالی و منابع کافی برای شفاخانه‌های دولتی.
- آموزش و به روزرسانی کادر درمانی.
- ترویج آگاهی عمومی در مورد خدمات صحى و نحوه انتخاب شفاخانه.
از سوی دیگر سخنگوی وزارت صحت عامه کشور می گوید که طبق پلان وزارت صحت عامه کشور به منظور تفتش و ارزیابی فعالیت های شفاخانه ها در سال گذشته خورشیدی تیم های نظارت این وزارت از تمام شفاخانه های کشور بیش از ۱۲ هزار بازرسی را انجام داده است.
پس چه باید کرد؟
با توجه به شکایات شهروندان و مشاهدات عینی یقینی است که مشکلات در عرضه خدمات صحی در کشور چه در سکتور خصوصی و چه در سکتور دولتی وجود دارد و باوجود ارائه خدمات خوب صحی در برخی از مراکز درمانی، روحیه بی اعتمادی بین مردم بالای دکتوران و شفاخانه های دولتی اعم از دولتی و خصوصی وجود دارد که باید در این راستا تلاش پیگیر و مخلصانه صورت گرفته و پرسونل طبی کشور زحمات زیادی را در این راستا متقبل شوند. همچنان دولت باید در راستای سد دست درازی بیجای بیگانه در سکتور صحت افغانستان همزمان با کنترول جدی و بالا بردن سطح خدمات شفاخانه های دولتی و خصوصی موجود و ایجاد مراکز صحی منظم و معیاری تلاش ورزد تا خلای موجود در این زمینه را پُر سازد.“پایان”
