گهیځ
هفته گذشته یک بار دیگر سفر یک هیأت ایرانی غرض حل و فصل تنازع آب دریای هلمند به کابل و مذاکرات آن با جانب افغانی به ناکامی انجامید و هیأت ایرانی بدون دست یافتن به هدف مطلوب، دوباره به کشورش برگشته است.
رسانه های ایرانی از قول مقامات وزارت خارجه کشور شان با پخش این خبر گفته اند که تلاش برای حل و فصل به گفته خود شان این منازعه، از جانب آنها جاری خواهد بود.
سالهاست که دریای هلمند و حقابه ایران از این دریا برای مقامات افغانستان درد سر ساز شده است و با وجود آن که آخرین معاهده ر مورد حقابه ایران از دریا های افغانستان به شمول دریای هلمند و دریاچه های هامون در سال۱۳۵۱ میان دولت های شاهی افغانستان و ایران امضا شده است، اما تا اکنون و با گذشت بیش از چهار دهه از آن، این مشکل به شکل همه جانبه میان دو کشور همسایه حل نشده است و بار ها اختلافات جدی را میان دو کشور به میان آورده است.
در گذشته ها چندین بار از سوی بریتانیا تلاش شده است تا در مورد مشکل حقابه میان ایران و افغانستان میان جگری شود که متأسفانه به توافق دست نیافته اند ولی برای آخرین بار به پیشنهاد ایالات متحده امریکا، یک کمیسیون تشکیل شد که مورد قبول جانب ایرانی و افغانی قرار گرفت. در سال ۱۹۵۱ این کمیسیون نتایج مطالعات اش را نشر کرد که طبق آن حقابه جانب ایران ۲۲ متر مکعب در ثانیه برآورد شده بود. اما دولت ایران این نتیجه را نپذیرفت. بالآخره در ۲۲ حوت ۱۳۵۱ خورشیدی معاهده دریای هلمند بین افغانستان و ایران منعقد شد. طبق ماده سوم معاهده مذکور حقابه ایران در یک سال نارمال آبی ۸۲۰ میلیون متر مکعب تعیین شده است.
گفته میشود که معاهده دریای هلمند میان افغانستان و ایران یکی از بهترین معاهدات در سطح منطقه بشمار میرود اما نابسامانی های داخلی و جنگ های تحمیلی در افغانستان مانع تطبیق این معاهده شده است و همسایه غربی افغانستان، با استفاده تازه این فرصت بیشتر از حد تعیین شده حقابه همواره جانب ایرانی استفاده نموده است.
ایران با استفاده از شرایط ناگوار در افغانستان، خلاف معاهده، به یک سلسله اقدامات یک جانبه و ناجایز در مرز مشترک آبی دست بکار شده است که میتوان از تخطی های زیر نام برد:
• احداث ده ها ساختمان آب گیر در دریای هلمند در مرز مشترک آبی.
• نصب بیشتر از صد پایه واترپمپ در محدوده مرز آبی مشترک.
• احداث چهار چاه نیمه که جریان آب را در خاک ایران مساعد ساخته است.
• احداث بند کهک و انحراف سیلاب ها به منظور مرفوع ساختن نیازمندی های شان و جریان دادن سیلاب ها بطرف نیمروز که خسارات فراوانی را به جانب افغانستان ببار میاورد.
• عریض ساختن دریای سیستان نظر به عرض سابقه آن.
این اقدامات یک جانبه از سوی ایران بدون تفاهم با جانب افغانستان صورت گرفته است که در مغایرت صریح به قوانین و مقررات بین المللی قرار دارد؛ همچنان خلاف معاهده دریای هلمند و مخالف روابط همسایگی و همجواری میان دو کشور میباشد.
بعد از تشکیل حکومت مؤقت به رهبری حامد کرزی تا سال ۱۳۹۶ جانب افغانستان اقداماتی را جهت مدیریت بهتر منابع آبی در حوزه آبریز هلمند روی دست گرفت تا آب های سرگردان کشور را مهار کند و هیچ کشوری نتواند به شکل رایگان از آب های افغانستان استفاده کند. به همین سبب به اثر تقاضای جانب افغانی کمیسیونی ساخته شد که در حدود ۲۰ جلسه با کمیته کمیساری آب هلمند جانب ایران انجام داده است.
جالب این است که در هر جلسه تخطی های جانب ایرانی یادآوری شده است و ایران همواره گفته است که به تخطی های موجود رسیده گی میکند؛ واترپمپ ها و پایه های که خلاف معاهده ایجاد شده است جمع آوری میکند ولی تا اکنون به شکل عملی اقدامی صورت نگرفته است. دیده میشود که هنوز هم جانب ایران متعهد به تطبیق کامل معاهده ۱۳۵۱ نیست و بیشتر از حق خود از آب های افغانستان در ۴۰ سال اخیر استفاده کرده است.
قابل یادآوری که در این اواخر وزارت زراعت و مالداری به منظور تأمین نیازمندی های کشور به آب، حفاظت و کنترول آب های کشور را سرعت بیشتر بخشیده است. ولی هنوز این حوزه به چالش های متعددی مواجه است که اثرات منفی را بالای مدیریت آب دریای هلمند به جا گذاشته است.
بنابرین به منظور رفع هرگونه بهانه جویی ها از جانب ایران در جمع واترپمپ ها و دهنه جات ناجایز باید اقدامات جدی صورت گیرد. از سوی دیگر ایران همواره به بند سازی بر دریای هلمند، هریرود و فراه مخالفت کرده است. بارها ایران از سوی مقامات افغان در گذشته ها متهم به نا امن سازی این مناطق شده است اما تهران این اتهام ها را نمی پذیرد.
چنانچه در این اواخر مقامات ایرانی بار دیگر گفته اند که مشکل حقابه ایران از دریای هلمند با دولت کنونی افغانستان حل نشده است. اما وزارت آب و انرژی حکومت افغانستان همچو همیشه باز هم می گوید که به معاهده ۱۳۵۱ پایبند است و حقوق حقابه ایران را در نظر گرفته شده است.
با توجه به این همه اکنون نیاز است تا مقامات حکومت افغانستان این موضوع را به شکل همه جانبه بررسی نموده و برای همیشه به این مشکل نقطه پایان بگذارد چون حقابه دریای هلمند برای کشور مشکلات امنیتی و اقتصادی زیادی از سوی ایران به میان آورده است و نیاز نیست بیش از این کشور ما با داشتن شرایط دشوار، یک دشواری دیگر را هم برای خود کسب کند. اما در این راستا از جانب ایران هم امید می رود تا از بکار گیری لهجه زور گویی و جاه طلبی اندکی کنار رفته، این تنازع را با درنظر داشت مصلحت های هردو کشور همسایه حل و فصل نماید.
“پایان”
ـــــــــــــــــــــــ
برای تبصره های و اخبار بیشتر به کانال خبری تلگرام،تویتر، ویب سایت و صفحه فیسبوک ما بپیوندید ⬇️
Tel:
https://t.me/+Vy9GsPl90MY3NjVl
twitter:
Tweets by GaheezAgency
Web:
FB page:
https://www.facebook.com/Gaheez-News-105079805744164/