گهیځ
رسانه ها و نقش مثبت آن در حل مشکلات جامعه
گزارش از : احمد الهام حنیفی
رسانهها در جهان امروزی مسؤولیت های بزرگی را به عهده دارند که یکی از مسؤولیت های اساسی رسانهها ایفای نقش مثبت برای حل چالش‌های فرا روی جامعه است. برای شکل گیری یک جامعه‌ی پیشرفته نیاز است که در ابتدا مشکلات و چالش‌های فرا روی مردم شناسایی شود و برای حل آن فعالیت‌های آگاهانه صورت گیرد. خوشبختانه رسانههای امروزی این قابلیت و توانایی را دارند تا مشکلات جامعه را تشخیص و بازتاب دهند.
جامعه افغانستان در حال حاضر با انبوهی از مشکلات کوچک و بزرگ دست و پنجه نرم می کند که بیکاری، نا امنی، مشکلات محیط زیست، فقر، کمی و کاستی های دیگر را از جمله مشکلات مهم جامعه‌ی افغانستان می توان نام برد که باید برای حل آن فعالیت‌هایی انجام شود و از سوی دیگر مردم افغانستان همواره از کم‌کاری و کوتاهی نهاد‌های مسؤول در برابر مشکلات شان شکایت دارند و از هر طریق ممکن کوشش می‌کنند تا صدای خود را به گوش این مسؤولان برسانند.
رسانهها با ویژگی های منحصر به فرد خود و با توجه به نوع نشرات خود می‌توانند از راه های متفاوتی برای حل مشکلات مردم کار کنند.
چنانچه استاد نصیر‌احمد نویدی، متخصص روابط بین‌المللی و آگاه مسایل رسانه‌یی می‌گوید که رسانهها می‌توانند در جامعه نقش چند بُعدی داشته باشند. به قول این آگاه مسایل رسانه یی، رسانهها این قابلیت را دارند که خواسته‌ها و مشکلات مردم جامعه را به تصویر بکشند و اگر یک موضوع به شکل درست و خوب آن در رسانهها به تصویر کشیده شود، می تواند توجه مسؤولان و پالیسی سازان را به خود جلب کند.
از دید استاد نویدی، خوبی دیگر رسانهها این است که می‌توانند مشکلات را در قالب‌های گوناگون بازتاب دهند و بالای آن تأکید کنند.
آقای نویدی همچنان افزود که رسانهها با توجه به نوع نشرات شان می‌توانند در حل مشکلات مردم سهم بگیرند. او با اشاره به رسانههای دیداری و شنیداری گفت که این چنین رسانهها، این قابلیت را دارند تا مشکلات را از زبان خود مردم بیان کنند و تأکید کرد که بیان مشکلات توسط خود مردم و از طریق رسانههای چون رادیو و تلویزیون می‌تواند مسؤولین را وادار به پاسخ گویی و فعالیت کند.
به همین گونه حامد عبیدی یک تن از استادان جوان رشتهی ژورنالیزم با تأکید بر نظام آزادی‌گرای رسانهها، در این مورد گفت: “یکی از خوبی های این چنین نظام ها این است که به مردم حق می دهد تا در مورد مسایل مرتبط با زندگی خود از نهاد‌های مسؤول سوال بپرسند و یا از کم کاری‌ها و کوتاهی های آنها انتقاد کنند.”
وی همچنان افزود که رسانهها به صورت عمومی می‌توانند در بازتاب دادن مشکلات مردم بسیار مفید باشند. اما استاد عبیدی در عین حال با انتقاد از وضعیت کاری کنونی رسانه ها، به این باور است که متأسفانه در حال حاضر افغانستان در حالت بحرانی قرار دارد و باوجود مشکلات فراوانی که در سطح جامعه وجود دارد، توجه رسانهها بیشتر به موضوعات سیاسی جلب شده است.
موصوف به این نظر است که مشکلات بزرگ سیاسی که در کشور ما افغانستان وجود دارد، سبب شده است تا رسانه ها بیشترین بخش نشرات خود را به این گونه موضوعات اختصاص دهند و این کار بالای بازتاب مشکلات اجتماع از ورای رسانهها سایه افگنده است.
ذبیح‌الله حیدری، کسی که سال ها است تجربه کار در رسانهها را دارد و اکنون مصروف تدریس ژورنالیزم در دانشگاه کابل است، می‌گوید که رسانه ها می‌توانند با جهت دادن و شکل دهی افکار عامه، بالای نهاد‌های مسؤول فشار وارد کنند تا در قبال مشکلات مردم پاسخ‌گو باشند.
وی همچنان گفت که افغانستان در حال حاضر درگیر بحران های گوناگون است. به هر طرف که دقت کنیم با موج عظیمی از مشکلات بر می خوریم که در چنین وضعیتی رسانهها می‌توانند، هم بحران زدایی کنند و هم بحران به وجود بیاورند.
آقای حیدری به حیث یک عضو فعال خانواده رسانه یی کشور به این باور است که نقش رسانه ها در حل مشکلات جامعه بر می‌گردد به نوع سیاست‌گذاری درون رسانهها و همچنان نظارت قانون از رسانههای کشور. ا
این استاد دانشگاه می افزاید که در حال حاضر در افغانستان رسانههای وجود دارند که به عوض بحران زدایی به بحران‌افرینی تلاش می کنند.(اشا ره به دامن زدن به تعصب و تخریش اذهان عامه)
اما موضوع وظیفه رسانهها در جامعه از دید آگاهان مسایل رسانه یی، ابعاد متفاوتی دارد، آگاهان رشتهی ژورنالیزم وظیفه‌های چون آگاهی دهی، آموزش، سرگرمی، تبلیغ، ایجاد مشارکت و نظارت از فعالیت‌های حکومتی و غیرحکومتی را جمله فعالیت‌های اساسی رسانهها می‌دانند.
طی سال‌های اخیر دیده می شود که رسانهها در بخش‌های چون اطلاع‌رسانی و سرگرمی در افغانستان بیشتر موفق بوده اند.همچنان دیده می‌شود که پیام‌های مردم در چند سال اخیر به شکل خوب آن از طریق رسانهها بازتاب یافته است و بیشتر نهادها در چنین حالتی پاسخ ها و عکس‌العمل های مثبت نشان داده اند.
زمانی که نهاد ها در قبال مشکلات مردم خود را مسؤول بدانند و در رفع آن مشکل کوشش کنند، به اعتبار آنها در بین مردم و حکومت افزوده می‌شود؛ اما در صورتی که این نهادها نتوانند پاسخ بدهند و برای حل مشکل فعالیت انجام دهند، به مرور زمان اعتماد مردم بالای آنها از بین می‌رود و جایگاه خود را در جامعه از دست می‌دهند. چنان‌که در بعضی مورد‌ها دیده شده است که رسانهها و خبرنگاران با قبول خطر‌های فراوان دست به افشاگری و انتقاد‌ها زده اند؛ و هیچ نتیجه‌ای به دست نیاورده اند و این چنین مورد‌ها بر می‌گردد به وجدان مسؤولانی که در آن بخش‌های مورد انتقاد، کار می‌کنند.
آگاهان به این باور اند که سهیم شدن رسانهها در حل مشکلات جامعه می‌تواند که در محبوبیت خود رسانهها نیز نقش داشته باشد، چون مردم رسانه‌ای را دوست دارند که حقیقت‌های زندگی واقعی آنها را بازتاب دهد.
در بعضی مورد‌ها دیده شده است که برنامههای اختصاصی برای بیان مشکلات مردم در زمان بسیار اندک مخاطبان و حامیان زیادی پیدا کرده است چون در شرایط کنونی کشور، مردم افغانستان به رسانهها و برنامههای رسانه‌یی که مشکلات و خواسته‌های شان را بازتاب دهد و به گوش نهاد‌های مسؤول برساند، بسیار نیاز دارند.
آقای نصیر‌احمد نویدی نظر به تجربه‌ی که در رسانهها دارد در پاسخ به این پرسش که رسانهها چگونه می‌توانند بیشتر در رفع چالش‌های فرا روی مردم جامعه سهیم باشند، می‌گوید که رسانههای چون تلویزیون و رادیو با کار کردن روی ساخت برنامه‌هایی که می‌توانند به شکل ها ی متفاوت؛ مانند رفتن به محل زندگی مردمی که مشکل دارند و می‌خواهند حرف‌های شان شنیده شود و یا انعکاس دادن مستقیم و عینی مشکلات و چالش‌ها، ارتباط میان مردم و مسؤولان را برقرار کنند و در حل مشکلات آنان سهم بگیرند و رسانههای چاپی و همچنان مجازی نیز می‌توانند به شکل‌های متفاوت و با استفاده از قالب‌های گوناگون در برجسته‌سازی موضوعات نقش بسیار مفیدی را ایفا کنند.